Tôn tạo di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải

Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải được công bố theo Quyết định số 2082/QĐ-TTg ngày 25-12-2017 của Thủ tướng Chính phủ. Đây là Di tích quốc gia đặc biệt đầu tiên của TP Đà Nẵng.

Phát biểu tại buổi lễ, Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện đề nghị Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Đà Nẵng tập trung triển khai lập Quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo, bảo vệ và phát huy giá trị di tích gắn với phát triển kinh tế – xã hội.

Xây dựng phương án khai thác du lịch – văn hóa kết nối điểm đến; đổi mới công tác giới thiệu, tuyên truyền về giá trị của di tích; kiện toàn bộ máy quản lý di tích phù hợp quy định pháp luật, đáp ứng nhu cầu bảo vệ và phát huy giá trị lịch sử di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải.

Thành này trước gọi là Đồn Điện Hải, được xây dựng gần mép nước tả ngạn sông Hàn, năm 1812, dưới thời vua Gia Long. Đến năm 1823, đời vua Minh Mạng, Đồn được chuyển đến xây kiên cố ở vị trí hiện nay; và đến năm 1835, được đổi tên là Thành Điện Hải. Thành được xây bằng gạch, phỏng theo thiết kế kiểu Vauban của phương Tây, chu vi 556m, tường cao 5m, hào sâu 3m. Bên trong thành có hành cung, kỳ đài, kho đạn, kho thuốc súng, kho lương thực, vọng gác, và được bố trí 30 khẩu đại bác cỡ lớn. Ngày 1-9-1858, liên quân Pháp – Tây Ban Nha đem 14 chiến thuyền đánh Đà Nẵng, mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược nước ta. Thành Điện Hải ngay từ buổi đầu đã cùng các thành lũy khác dọc hai bờ sông Hàn góp phần đánh lui những cuộc tiến công của quân địch. Quân đội triều đình và nhân dân Đà Nẵng dưới sự chỉ huy của các tướng lĩnh, đặc biệt là danh tướng Nguyễn Tri Phương, đã chiến đấu kiên trường, mưu trí, ngăn quân giặc không cho tiến sâu vào đất liền. Cuộc chiến đấu của quân đội triều đình và nhân dân Đà Nẵng đã làm phá sản chiến lược đánh nhanh, thắng nhanh của quân địch, buộc chúng phải rút quân khỏi Đà Nẵng ngày 23-3-1860, sau một năm rưỡi sa lầy và chịu nhiều tổn thất. Thắng lợi trong cuộc khánh chiến chống liên quân Pháp – Tây Ban Nha xâm lược giữa thế kỷ XIX là một trong những trang sử vẻ vang không chỉ của Đà Nẵng mà còn của cả dân tộc. Thành Điện Hải vừa là chứng tích hùng hồn, vừa là biểu tượng về lòng yêu nước và đức hy sinh của nhân dân Đà Nẵng trong sự nghiệp chiến đấu bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.

Trải qua gần 200 năm lịch sử, chịu sự tác động của thiên nhiên, sự tàn phá của chiến tranh và của cả con người, Thành Điện Hải đã và đang bị xuống cấp trầm trọng. Năm 1988, Thành được xếp hạng là Di tích cấp quốc gia, tuy nhiên, chẳng những Thành không được bảo vệ, tu bổ mà còn bị xâm hại nặng nề hơn, cả vùng đệm và vùng lõi – yếu tố gốc của di tích.

Việc Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải thể hiện sự đánh giá cao của Đảng, Nhà nước về truyền thống yêu nước, đi đầu chống giặc ngoại xâm của nhân dân Đà Nẵng, đồng thời ghi nhận nỗ lực gần đây của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố trong việc quyết tâm bảo tồn di tích đặc biệt quan trọng này.

Từ năm 2016 đến nay, chính quyền TP Đà Nẵng đã chỉ đạo triển khai nhiều giải pháp cụ thể để từng bước bảo vệ, tu bổ, phục hồi di tích, dừng hẳn dự án xây dựng Trung tâm lưu trữ thành phố ở phía Bắc; vận động 80 hộ dân chuyển dời nhà cửa ra khỏi tường thành ở phía tây, khảo sát quy hoạch xây dựng ở khu vực này một quảng trường, trong đó Thành Điện Hải được xác định là Trung tâm.

Dự án Tu bổ, phục hồi, tôn tạo di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải giai đoạn 1, khởi công ngày 29-3, dự kiến hoàn thành vào tháng 10-2018 với kinh phí 102,7 tỷ đồng, bao gồm các hạng mục: giải tỏa, đền bù nhà ở, vật kiến trúc, phục hồi nguyên trạng hệ thống tường thành, kè hào, hạ tầng cấp thoát nước, tạo cảnh quan chung quanh như khuôn viên, cây xanh, bãi đỗ xe. Giai đoạn 2 của dự án sẽ thực hiện trong năm 2019-2020, gồm các hạng mục bên trong Thành Điện Hải.

Một góc Thành Điện Hải hôm nay.

Súng thần công được tìm thấy tại Thành Điện Hải.

Một góc phía tây Thành Điện Hải.