Tuồng là một bộ môn sân khấu truyền thống độc đáo của dân tộc Việt Nam. Cái hay, cái đẹp của nghệ thuật tuồng không chỉ thể hiện qua nội dung, câu văn, kỹ năng diễn, múa và hát của diễn viên mà còn thông qua việc kẻ mặt của các nhân vật. Vì thế, có thể nói mặt nạ tuồng là phương tiện giúp truyền tải câu chuyện về những nhân vật trong các vở tuồng cổ; khi diễn viên bước ra sân khấu, khán giả sẽ hiểu được nhân vật đó thuộc loại người nào: Trung hay nịnh, văn hay võ, hiền lành hay độc ác…
Để giới thiệu nét đẹp cũng như những giá trị văn hóa đặc sắc của mặt nạ tuồng, Bảo tàng Đà Nẵng đã phục chế mặt nạ các nhân vật trong các vở tuồng cổ làm hiện vật trưng bày. Trong đó, nổi bật là mặt nạ nhân vật Khương Linh Tá của vở tuồng cổ Sơn Hậu.
Mượn thời đại triều đình nhà Tề của Trung Quốc, vở tuồng cổ Sơn hậu nói về một chuyện kịch hư cấu mở đầu bằng cảnh triều đình nhà Tề tương đối bình yên, vua Tề đã già yếu và xuất hiện mầm mống phản loạn của phe phản thần do tên thái sư Tạ Thiên Lăng dẫn đầu. Khi vua băng hà, Hoàng tử chưa được sinh ra, tên gian thần họ Tạ chiếm ngôi vua, tiến hành mọi biện pháp để diệt dòng vua cũ, trấn áp phe trung thần. Các trung thần phải trải qua nhiều nguy nan, gian khổ để cứu Hoàng tử ra khỏi móng vuốt của kẻ thù. Kết thúc vở tuồng, nhà họ Tạ bị tiêu diệt, Hoàng tử lên ngôi khôi phục nhà Tề.
Khương Linh Tá là một võ tướng của vua Tề, bị chặt đầu khi đang trên đường tháp tùng bảo vệ hoàng tử đến thành Sơn Hậu, hòng thoát khỏi cuộc truy sát của phản thần nhà họ Tạ. Khương Linh Tá không có quyền cao chức trọng, chiến công hiển hách nhưng câu chuyện của ông nhận được nhiều sự yêu mến và có nhiều trích đoạn tuồng viết về ông bởi lòng cảm kích người võ tướng chính trực, bất khuất, không quản ngại hy sinh cho chính nghĩa.
Mặt nạ Khương Linh Tá được thể hiện rõ ở những đặc điểm: đầu đội mũ quan màu đỏ, nền mặt xám thể hiện diện mạo tốt đẹp của một võ tướng trung thần, bộc trực, trung can, nghĩa khí. Râu đen ba chòm dài cho thấy Khương Linh Tá đang trong độ tuổi thanh niên; tuy nhiên, nền mặt xám kết hợp với kẻ mặt tròng xéo mỏ két nói lên câu chuyện của nhân vật là phải hy sinh nơi chiến trường..
Ngoài mặt nạ Khương Linh Tá, Bảo tàng Đà Nẵng còn trưng bày mặt nạ của các nhân vật khác trong các vở tuồng cổ như Phan Định Công, Đơn Hùng Tín, Tạ Ôn Đình, Tạ Thiên Lăng.. Để tìm hiểu và trải nghiệm thêm về loại hình nghệ thuật đặc sắc này, du khách có thể ghé thăm không gian tái tạo sân khấu biểu diễn nghệ thuật tuồng tại tầng 3, Bảo tàng Đà Nẵng.
Huyền Trang
(Phòng Sưu tầm, Trừng bày và Bảo quản)
